Nuôi dạy con đúng cách: Khi nền nếp được tạo thành từ tự do

Trong cẩm nang nuôi dạy con đúng cách của nhiều phụ huynh, “nền nếp” và “tự do” có thể là hai từ đối lập hoàn toàn về ngữ nghĩa. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, chúng lại luôn tồn tại mối quan hệ tương hỗ trong sự phát triển toàn diện của trẻ. Nền nếp nên được hình thành dựa trên sự tự nguyện, tự chịu trách nhiệm, ngược lại, sự tự do cũng nên được giới hạn trong ranh giới, khuôn khổ cụ thể. Để nuôi dạy con đúng cách, mối quan hệ này cần được góp mặt, duy trình trong nếp sinh hoạt hàng ngày của trẻ.

1. “Nền nếp” – “tự do” trong ăn uống

Nuôi dạy con đúng cách không bắt đầu từ những thứ “đao to búa lớn” như nhiều bậc phụ huynh vẫn tưởng. Cha mẹ có thể khởi đầu hành trình xây dựng nhân cách, trí tuệ, thể lực cho con từ bữa ăn hàng ngày. Mối quan hệ của “nền nếp” – “tự do” phản ánh ngay trong kỳ vọng của cha mẹ: muốn có tự lập, tự đút thức ăn nhưng lại giới hạn những thực phẩm con cần nạp vào, giới hạn giờ giấc, lượng thức ăn mỗi bữa. Điều này dẫn tới hai tình huống thường xuyên diễn ra trong bữa cơm gia đình Việt: hoặc cha mẹ đau đầu nhìn con la khóc không chịu ăn hoặc con trẻ mếu máo trước lời dọa nạt, “bắt ăn” của cha mẹ.

Nếu cha mẹ cương quyết bắt ép con, không cho trẻ được quyền chọn lựa, quyền phản đối, quyền đòi hỏi thì trẻ sẽ rất khó để hình thành một thói quen ăn uống tốt. Quá trình phát triển tự nhiên sẽ để mỗi đứa trẻ “biết đói”, biết được mình muốn ăn gì, ăn bao nhiêu là đủ. Là người đồng hành cùng con, cha mẹ vẫn hoàn toàn nắm quyền quyết định cho con ăn những gì bằng việc đưa vào khay ăn của bé những món ăn bổ dưỡng và phong phú. Vì vậy muốn nuôi dạy con đúng cách, hình thành thói quen ăn uống tốt, thì trong rất nhiều nhóm thực phẩm bổ dưỡng, cha mẹ hãy cho bé được tự do chọn lựa.

2. “Nền nếp” – “tự do” trong học tập

Nhiều bậc phụ huynh lầm tưởng rằng, nuôi dạy con đúng cách, sẽ tạo ra những đứa trẻ vượt bậc về một số môn văn hóa, năng khiếu được xã hội “đánh giá cao”. Tuy nhiên, trẻ em không phải là những cỗ máy được lập trình sẵn để giỏi giang ở bất cứ lĩnh vực nào. Sự tự do cần được thiết lập trong quá trình phát hiện, khai phá những năng lực tiềm ẩn của trẻ. Nền nếp trong học tập không đồng nghĩa với việc “gò bó” con vào một môn học hay ép con ngồi vào bàn học bao nhiêu tiếng một ngày… 

Khi cha mẹ có phương pháp nuôi dạy con đúng cách, nền nếp sẽ được xây dựng bằng sự yêu thích, tinh thần ham học hỏi, tự giác tìm tòi của trẻ. Muốn vậy, các bậc phụ huynh hãy khuyến khích con tự học, giúp con khơi dậy sự hứng thú, tò mò về thế giới xung quanh, cổ vũ con phát huy thế mạnh, hướng dẫn con lên kế hoạch học tập phù hợp và chính cha mẹ nên trở thành một tấm gương tự giác.

3. “Nền nếp” – “tự do” trong vui chơi

Với nhiều trẻ nhỏ, thời gian “vui chơi” đang không diễn ra đúng nghĩa khi có quá nhiều nguyên tắc, quy định mà cha mẹ đặt ra. 

3.1. Cho phép con bừa bộn

Nhiều cha mẹ định nghĩa, nuôi dạy con đúng cách là giúp con “vui chơi” một cách “gọn gàng”.

 Thực tế, bài học về sự ngăn nắp là một bài học lý tưởng khi nuôi dạy con đúng cách. Tuy nhiên, cha mẹ cần xác định rõ: bài học này diễn ra ở thời điểm nào? Các bậc phụ huynh nên tự thiết lập với con một thời gian biểu cụ thể, chi tiết để từ “vui”, “chơi” trở nên đúng nghĩa. Trong thời gian đó, hãy cho phép con bừa bộn, để con tự do khám phá mọi thứ mà không bị kiểm soát bằng trật tự sắp xếp đồ vật. Sau khi thời gian này kết thúc, cha mẹ mới bắt đầu đưa con vào nền nếp bằng việc hướng dẫn con tự thu dọn đồ chơi.

3.2. Không nuôi dạy con trong “lồng kính”

Việc khuyến khích, cho phép con “nghịch bẩn” rất hiếm khi xuất hiện trong cẩm nang nuôi dạy con đúng cách của phụ huynh Việt. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy, ngoài việc hỗ trợ phát triển đa giác quan, giảm âu lo, tăng khả năng miễn dịch, thì việc vui chơi ở bên ngoài sẽ giúp trẻ hình thành được nhiều kỹ năng ứng biến nhanh, giúp trẻ độc lập hơn. Cụ thể, những hoạt động vui chơi tự do, không tuân theo kế hoạch, quy định hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng vận động, kích thích quá trình sáng tạo. Vậy nên thay cho trẻ vui chơi trong chiếc “lồng kính” sạch sẽ do mình tạo ra, thì cha mẹ có thể cân nhắc, khuyến khích con vui chơi trong những môi trường mở rộng lớn hơn, để con được rèn luyện sự tự lập, tự giải quyết vấn đề. 

Mặt khác, để nuôi dạy con đúng cách, sự tự do này cũng nên được cha mẹ kiểm soát trong một môi trường an toàn nhất định. Ngoài ra, cha mẹ nên tập cho con thói quen làm sạch cơ thể sau khi vui chơi.

4. Cha mẹ cần làm gì để cân bằng giữa “nền nếp” – “tự do”?

4.1. Tạo ra một môi trường an toàn 

Trong hành trình nuôi dạy con đúng cách, môi trường sống an toàn không bị giới hạn trong một căn nhà,  nơi trẻ yên tâm ăn – uống – nghỉ ngơi. Đó còn là nơi tâm hồn con trẻ được tự do, được thoải mái truyền đạt những gì mình nghĩ, còn cha mẹ thì từ tốn tiếp nhận những thông tin con cố gắng truyền đạt. Quá trình nuôi dạy con đúng cách chỉ diễn ra khi trẻ nhỏ cảm thấy được lắng nghe, được tôn trọng và được an toàn. Như vậy, muốn xây dựng môi trường lý tưởng này, cha mẹ cần ưu tiên cho các buổi trò chuyện, hỏi han, tâm sự.

4.2. Cho trẻ biết về hậu quả

Để trẻ được tự do trong suy nghĩ, hành động là điều cần được khuyến khích trong công cuộc nuôi dạy con đúng cách. Là người đồng hành cùng con, thay vì can thiệp, điều khiển mọi quyết định, cha mẹ hãy thử đóng vai một người quan sát và hướng dẫn, nói cho con biết về hậu quả của những hành động chưa đúng mực. Trong trường hợp trẻ đã làm sai, đừng vội thay trẻ giải quyết vấn đề, nên cho con có thời gian để trải nghiệm hậu quả. Đó là cách để con tự rút ra bài học.

4.3. Tôn trọng và chấp nhận sự khác biệt của trẻ

Giáo dục được coi là quá trình định hướng, điều chỉnh để tiến tới hoàn thiện mỗi cá nhân. Và nhiệm vụ của mỗi bậc cha mẹ là lựa chọn cách nuôi dạy con đúng cách, để mỗi đứa trẻ có điều kiện phát triển hài hòa, phát huy tối đa năng lực cá nhân. Điểm đến cuối cùng của việc nuôi dạy con đúng cách là trẻ trở thành chính mình, không phải là bản sao của một hình mẫu cụ thể nào. Tôn trọng sự khác biệt ở trẻ là sự công nhận lớn nhất mà cha mẹ nên dành cho con.

Trên đây, Gia sư 8910 đã đưa ra một số phân tích về mối quan hệ giữa “nền nếp” – “tự do” trong việc vun đắp cho sự phát triển của trẻ. Nuôi dạy con đúng cách là một công việc không hề dễ dàng, nó đòi hỏi sự kiên trì, tình yêu thương và hiểu biết về con trẻ. Dù áp dụng phương pháp dạy con nào, thì những nền nếp cũng nên được xây dựng từ sự tự do, có vậy thì trẻ mới có thể phát triển một cách đúng đắn, toàn diện.